Kolekcje

Z działalnością Stanisława Augusta Poniatowskiego wiąże się początek nowoczesnego funkcjonowania sztuk wizualnych w Polsce. Król kolekcjonował ryciny związane z bieżącymi wydarzeniami politycznymi i artystycznymi, które angażowały intelektualne elity Europy. Równocześnie starał się gromadzić ryciny reprezentujące zjawiska, które według niego miały wartość w kontekście procesu modernizacji kraju, sprowadzał do Polski artystów z zagranicy reprezentujących nieobecne tutaj umiejętności i zjawiska artystyczne oraz tworzył i wspierał (nieistniejące praktycznie wcześniej) lokalne środowisko artystyczne. Kolekcja królewska – w zamierzeniu pierwsza publiczna kolekcja sztuki w Polsce – miała docelowo pełnić funkcję analogiczną do powołanego przez króla teatru publicznego i do działającego magazynu prasowego „Monitor”: miała być miejscem publicznej debaty na temat nowoczesnego rozwoju kraju. Nie doczekała się utworzenia, planowanej wówczas, Akademii Sztuk Pięknych ani Musaeum Polonicum i stała się szerzej dostępna dopiero na początku XIX wieku, funkcjonując w Uniwersyteckim Gabinecie Rycin.

W XVIII wieku był to jednak ciągle osobisty zbiór króla, pełen jego notatek i dopisków. Polityczność kolekcji łączy się tutaj z intymnością i afektem. Kluczowa rola estetyki w modernizacyjnej zmianie, którą realizował, była efektem „miękkiej władzy” Stanisława Augusta, który jako jedyny z europejskich oświeconych władców, nie miał podobnej im, realnej władzy politycznej. W rezultacie kolekcja odbija napięcie pomiędzy próbami polityzacji estetyki i nieuchronnie rodzącą się autonomią sztuki.